VOEDSELBOS
Jeroen van Steen, initiatiefnemer van Voedselbos Thuishaven, speelde al geruime tijd met het idee om een deel van de akkergronden rond zijn huis in te richten als voedselbos; een prachtige aanvulling op de biologisch-dynamische landbouw die ook op deze gronden plaatsvindt. De inspiratiebijeenkomst met voedselbosontwerper Mariska Slot van Boeren in het Bos is de start geweest om deze gedachte om te zetten naar de realiteit. Mariska heeft in nauwe samenwerking met Jeroen en Gé van den Broek (een goede vriend van Jeroen) een eerste ontwerp gemaakt voor een voedselbos van twee hectare. Na de graafwerkzaamheden voor een poel en enkele hellingen hebben we in februari 2018 met een grote groep vrijwilligers de eerste bomen en struiken geplant.
1.
WAT IS EEN VOEDSELBOS?
Stichting Voedselbosbouw Nederland definieert een voedselbos als: ‘Een vitaal ecosysteem dat door mensen is ontworpen naar het voorbeeld van een natuurlijk bos met het doel voedsel te produceren. Onderscheidende kenmerken van een voedselbos zijn: een vegetatielaag met hoge kruinbomen, minimaal drie andere vegetatielagen, een rijk bosbodemleven en een robuuste omvang. Een voedselbos herbergt een rijkgeschakeerde, snel toenemende biodiversiteit’. Voedselbos Thuishaven is een voedselbos in ontwikkeling. Tussen de luzerne, klaver en grassen hebben we tot nu toe (2021) vooral de kruin-, tussen- en struiklaag geplant. Deze moeten eerst in grootte en breedte groeien voordat we de klim- en kruidlaag en de bodembedekkers kunnen aanplanten. Wel hebben we samen met de Pollinators in 2018 de hellingen met wilde bloemen ingezaaid die bijen, hommels en andere insecten aantrekken. Sindsdien worden we elk jaar getrakteerd op een explosie aan kleurenpracht en genieten we van het zoemverkeer van bijen, hommels en andere insecten. Waterplanten rondom de twee poelen hebben we niet aangeplant; daar laat de natuur zich van haar beste kant zien door weelderige wilgen en lisdodden aan te voeren. De padden en eenden hebben de poelen inmiddels ontdekt.
2.
VERFIJNING ONTWERP
In datzelfde jaar maakten we kennis met Bastiaan Rooduijn van Natvise. Als ervaren voedselbosontwerper heeft Bastiaan het beplantingsplan van Voedselbos Thuishaven verder verfijnd. In het voorjaar van 2019 hebben we, wederom na graafwerkzaamheden voor een tweede poel, met een groep vrijwilligers de aanvullende bomen en struiken geplant. Het resultaat is een prachtig romantisch voedselbos met een zeer diverse aanplant aan bomen en struiken. En het smaakt naar meer: Anje Poortman, partner van Jeroen, heeft haar leven inmiddels volledig gericht op voedselbossen. Met als gevolg dat Voedselbos Thuishaven uitgebreid gaat worden met twee hectare productievoedselbos. Het ontwerp is van de hand van Anje, onder toeziend oog van ervaren voedselbos ontwerper Evelyn Derksen van Plantschap. Waar een jaarcursus Voedselbossen (bij Wouter van Eck, Malika Cieremans en Max de Corte) niet allemaal toe leidt…
3.
DE EERSTE JAREN
In de eerste jaren na de aanplant van de specifieke voedselbosbomen en -struiken lijkt er in eerste instantie niet heel veel te gebeuren. De pas geplante bomen en struiken geven de eerste jaren natuurlijk nog weinig tot geen oogst. Als kleine boom of struik moeten ze eerst hun plaats innemen in het veld vol klaver, luzerne, gras, brandnetels, distels en andere soorten die zich spontaan aandienen. Sommige bessenstruiken worden na de eerste twee rustige jaren zienderogen hoger en breder en bomen als walnoten en lijsterbessen gaan steeds sneller de hoogte in. Ondertussen gebeurt er onder de grond een hoop. In een relatieve korte tijd neemt de biodiversiteit toe, vindt er structurele koolstofopslag plaats, ontwikkelt het bodemleven zich en door de toename van de organische stof in de bodem wordt er steeds meer water opgeslagen.
4.
AANGEPLANTE SOORTEN
In ons romantische voedselbos van twee hectare staan ruim 125 soorten bomen en struiken en we hebben tot nu toe ruim 700 bomen en struiken aangeplant. Waar mogelijk hebben we bomen en struiken van biologische oorsprong. Natuurlijk hebben we bekende fruitbomen als appels, peren, kersen en pruimen, maar er staan ook o.a. nashiperen, shipova’s, jutteperen, vijgen, kweeperen en dadelpruimen. Ook hebben we gekozen voor zeer gevarieerd palet aan bessenstruiken: de bekende witte en rode aalbes, vlier, moerbei, zwarte bes en hopelijk slaat toch ook de blauwe bes op onze kleigrond ook aan. Daarnaast hebben we o.a. olijfwilg, gele en chinese kornoelje, fazantenbes, duindoorn, appelbes, schapenbes en mijn persoonlijke favoriet de honingbes: een bes die oorspronkelijk rond de noordpoolcirkel voorkomt en -50 gr C doorstaat! Niet echt van levensbelang in Nederland is, zeker niet met de aanstaande klimaatverandering, maar toch… een stoere plant! Hoe leuk zou het zijn als de paw paw, de enige tropische boom die in onze klimaatzone kan bestaan, ergens in de buurt van de honingbes een plaats kan krijgen als het voedselbos al wat gegroeid is: Twee tegenpolen gebroederlijk bij elkaar. Het is het uitzoeken waard. Naast groot en klein fruit hebben we ook meerdere notenbomen geplant zoals de walnoot, pecan, hazelnoot, pimpernoot, amandel, kastanje en eik.
5.
PRODUCTIEVOEDSELBOS
In het najaar van 2021 zijn we van start gegaan met de aanplant van het productievoedselbos. De aanplant geschiedt in makkelijk oogstbare rationele rijen. We hebben plusminus 30 soorten uitgekozen, wederom een combinatie van noten, groot- en kleinfruit.
6.
BEHEER EN TOEKOMSTIGE OOGSTEN
Ons streven is om in de woorden van Wouter van Eck van Voedselbos Ketelbroek een luie voedselbosboer te worden. We gaan niet onnodig snoeien, schoffelen, onkruid eruit trekken, compost toevoeren en water geven (behalve de eerste twee jaar na aanplant bij hele droge periodes). Wel hebben we bij de aanplant alle struiken en bomen voorzien van een laag houtsnippers. Ook binden we de jonge aanplant indien nodig wat aan, zodat ze niet omvergetrokken worden door de luzerne en ook jonge bomen hebben een paal als tijdelijke steun gekregen. Het waait best flink in de polder en de windhaag is zelf ook nog in de groei. Het beheer en het toekomstige oogsten zullen we samendoen met de Wwoofers die op de Thuishaven welkom zijn. Over de afzet van al het lekkers hebben we inmiddels al leuke ideeën.
KOM JE EEN KEERTJE LANGS?
Je bent van harte welkom om eens een kijkje te nemen in ons voedselbos. Fijn als je van tevoren even contact met ons opneemt. Dan kunnen we ervoor zorgen dat de koffie en thee klaar staan en er iemand aanwezig is die je kan rondleiden. Tot ziens op de Thuishaven.